ኣብ ክልል ትግራይ ሰባት ብጥምየት ክሞቱ ምጅማሮም ይግለጽ ኣሎ

ዋሽንግተን — 

ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ኣብ ሓደ ጣብያ ጥዕና ሓንቲ ሓራስ ኣደ 1.7 ፓውንድ (0.77 ኪ.ግ) ምስ ዝምዘን ወዳ ብሰንኪ ጥምየት ሞይቶም ። ሓደ ሓገዝ ወሃቢ ትካል ኣብ ዝጥርንፈን 20 ወረዳታት ኣብ ነፍሲ ወከፍ ሰባት ንሞት ብዘብፅሕ ጥምየት ይሳቀዩ ምህላዎም ይሕብሩ ። ውድብ ሕቡራት ሃገራት ብምኽንያት ኣብ ክልል ትግራይ ዘሎ ቅልውላው ሓደጋ ጥምየት ከጋጥም ከምዝኽእል ከጠንቅቅ ፀኒሑ እዩ። ኣብ ዝሕለፉ 10 ዓመታት እቲ ዝኸፍኣ ሓደጋ ጥምየት ክከውን ከምዝኽእል እውን ይገልፅ ። ኣብዚ ሰዓት ውሽጣዊ ሓበሬታታትን መሰኻኽርን ከምዘረእይዎ መንግስቲ ኢትዮጵያ ካብ ወርሒ ሰነ ጀሚሩ ናብ ክልል ትግራይ ዘእትዉ መገድታት ኩሎም ምዕፃዉ ስዒቡ ብኣፀዋውዓ ውድብ ሕቡራት ሃገራት de facto ዝብሎ ግሁድ ምኽልካል ሰብኣዊ ሓገዛት ድሕሪ ምግባሩ ብጥምየት ዝሞቱ ሰባት ክረአ ጀሚሩ ።

ህዝቢ ትግራይ ብሰብ ሰራሕ ጥምየት ክሳቀ ምግባር እቲ ኣብዚ እዋን ዘጋጥም ዘሎ ናይ መወዳእታ ምዕራፍ እዩ ። ኣብቲ ጎንፂ ተጋሩ ብጅምላ ተጨፍጪፎም ፣ደቂ ኣንስትዮ ብጉጅለ ተዓሚፀን ፣ሰባት ካብ መንበሪኦም ተሰጉጎም ፣ ሕርሸኦም ተቃፂሉ ማሕበረሰብ እቲ ኸባቢ ጥርሑ ንኽተርፍ ንኣዋርሕ ዝተኻየደ ዘመተ ስዒቡ እዚ ድማ ሓዱሽ ዓይነት ቅትለት እዩ ዘጋጥም ዘሎ ።

ኣመሓዳሪ ሪፈራል ሆስፒታል ዓይደር ነበር ኣቶ ሓየሎም ከበደ ኣብዚ ወርሒ ንሚኒስትር ጥዕና ኢትዮጵያ ደዊሎም " ህዝቢ ኢኹም ትቀትሉ ዘለኹም " ኢለዮም ይብሉ: " እወ ፣እሺ መልእኽትኹም ናብ ቀዳማይ ሚኒስትር ከንብፀሖ ኢና ኢሎምኒ እንታይ እሞ ክገብር ካብ ምንባዕ ሓሊፈ " ኢሎም።

ካብቶም ብሰንኪ ሕፅረት መግቢ ንኸቢድ ሓገዝ ኣብዞም ኣዋርሕ ናብ ሆስፒታሎም ዝመፁ 50 ህጻናት ምስሊ ንገሊኦም ንአሶሼትድ ፕረስ ኣርእዮሞ ። ካብኦም ሓደ ህፃን በቶም ብስንባደ ዝፈጠጡ ኣዒንቱ ትኽ ኢሉ ናብ ካሜራ እናጠመተ ብኣፍንጭኡ ኣትዩ ቁልቁል ብጎረርኡ ዝወረደ ሓገዝ መግቢ ክህቦ ዝተተኽለሉ ገመድ ዘንጠልጠለ ካብቶም ስእልታት ይርከቡዎም ።

ኣቶ ሓየሎም"ዝነበሩና መድሓኒታት ይወድኡ ኣለዉ ፣ ሰራሕተኛታት እዚ ሆስፒታል ካብ ዝሓለፈ ወርሒ ሰነ ጀሚሩ መሃያ ኣይተኸፍሎምን ፣ ካብዚ ወፃኢ ዘሎ ኸባቢ 6 ሚልየን ዝበፅሕ ህዝቢ ትግራይ ኣብ ዝከፍአ ኩነታት ይርከብ " ይብሉ ።

ጸብጻብ ኣሶሼትድ ፕረስ እዚ ሓገዛት ከይኣቱ ምኽልካልን ጥምየትን መቀፀልታ ናይቲ ንልዕሊ 10 ኣዋርሕ ኣቁፂሩ ዝርከብ ኣብ መንጎ መንግስቲ ኢትዮጵያን "ሓይልታት ትግራይን" ክካየድ ዝፀንሐ ኲናት ሓዱሽ ምዕራፍ ምኳኑ እዩ ዘርኢ ይብል ። ሕጂ ኣሜሪካ ናይ መወዳእታ መጠንቀቅታ ሂባ ኣላ ። ብኹሎም ወገናት ዝካየድ ዘሎ ኲናት ጠጠው ክብልን ሰብኣዊ ሓገዛት ናብ ኩሉ ከባቢ ብዘይገለ ፀገም ክባፅሕን ፤ እንተዘይ ኮይኑ ግና ኣብ ውሽጢ ሰሙናት ሓዱሽ ማዕቀባት ከከተንብር ምዃና ትሕብር ።

መበገሲ እዚ ኲናት ኣብ መንጎ ተሸላማይ ኖቤል ሰላም 2019 ዝኾኑ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጵያ ኣብዪ ኣሕመድን ኣብ ኢትዮጵያ ንነዊሕ እዋን ስልጣን ሒዙ ዝፀንሐ ዓፋናይ ሃገራዊ መንግስቲ ክብል ኣሶሼትድ ፕረስ ዝፀወዖ ክመርሑ ዝፀንሑ ተወለድቲ ትግራይን እዩ ። ኣሶሼትድ ፕረስ ወሲኹ ካብ ዝሓለፈ ዓመት ወርሒ ሕዳር ጀሚሩ ድማ ሓይልታት ኢትዮጵያን ሓይልታት ጎረቤት ሃገር ኤርትራን ብምኳን ፍልፍላት መግብታቶምን ትካላት ጥዕነኦምን ሰሪቆምን ኣዕንየሞምን እዮም ይብል ።

ኣብ ዝሓለፍ ወርሒ ሰነ "ሓይልታት ትግራይ" ነታ ክልል መሊሶም ክቆፃፀርዋ ከለዉ መንግስቲ ኢትዮጵያ ድማ ሰብኣዊ ምኽንያታት ብምቅራብ ምቁራፅ ተፃብኦ ኣዊጁ። ሰብኣዊ ሓገዛት ናብቶም ተዋጋእቲ ሓይልታት እዩ ዝኸይድ ብዝብል ስግኣት ናብታ ክልል ዘእትዉ መገድታት ዝያዳ ፀኒዖም ክዕፀዉ ተገብረ ።

ልዕሊ 350,000 ሜትሪክ ቶን መግቢ ረድኤት ኣብ ኢትዮጵያ ተኸዚኑ እንተሃለወ'ውን ካብዚ እቲ ዝበዝሓ ናብ ትግራይ ዝስደድ ሰራሕተኛታት ሰብኣዊ ሓገዝ ናብቲ ክልል ኣብ ዝግበሩ በረራታት ሒዞሞም ኣብ ዝኣትዉ ኣቁሑ ልዑል ፈተሻ ይግበር ። ዋላ ናይ ውልቀ ንብረቶም እውን እንተኾነ ከም ቫይታሚንን መድሓኒትን ዝኣምሰሉ እንተኾኑ'ውንክሓልፉ ዘይክእሉ ክብሉ ዝርዝር ኣቀሚጦም'ዮም ።

ኣሶሼትድ ፕረስ ከምዝሓበሮ ንሃርድ ድራይቭን ፍላሽን ሓዊሱ ነቲ ዘሎ ቅልውላው መዝጊቦም ክሕዙ ዝኽእሉ ናውትታት'ውን ከይተረፈ ከልኪሉ ይብል ። ሰራሕተኛታት ሰብኣዊ ሓገዛትን ሰበስልጣናትን'ውን ብዝገጥሞም ልዑል ተፍቲሽ መሳርሕታቶም ከይተሓዙዎም ስለዝሰግኡ ካብ ትግራይ ዝወፁ ዝነበሩ ስእልታትን ምስልታትን ካብ ማሕበራዊ ሚድያ ጠፊኦም እዮም ። ትግራይ ኣብዚ ሰዓት ካብ ዉሑድ ኣገልግሎት ረዲኤት ወፃኢ ርክባት ቴሌኮሚኒኬሽን ፣ ኢንተርኔት ፣ኣገልግሎት ባንክን ወፃኢ ኾይና ፀልሚቱዋ ትርከብ ።

ንቀዳማይ ሚኒስትር ኢትዮጵያ ሓወሱ ካልኦት ላዕለዎት ሰበስልጣናትን ኣብ ትግራይ ጥምየት የለን ይብሉ ። ፀብፃብ ኣሶሼትድ ፕረስ ኣብ ኣዋህባ ሓገዝ ረድኤት ንዝተፈጥረ ፀገም መንግስቲ ንሓይልታት ትግራይን ዝፈጥርዎም ሓደጋታትን ተሓታታይ ይገብር ። ከምኡ'ውን ሓገዝ ወሃብቲ ትካላት ንሓይልታት ትግራይ ስጋብ ምዕጣቅ ዝበፅሕ ሓገዝ ይገብሩሎም 'ዮም ክብል ይኸስስ ይብል ።

ወሃቢት ቃል ቀዳማይ ሚኒስትር ቢል ለኔ ስዩም ዋላ'ኳ ኣገልግሎታት መሰረታውያን ነገራት እቲ ኽልል መንግስቲ ካብ መዓስ ጀሚሩ ከምዘፍቅድ እንተዘይ ገለፃ ቁፅሪ ጣብያታት ኬላ ካብ 7 ናብ 2 ብምውራድ ንሰብኣዊ ሓገዝ ዝኸውን ኣገልግሎት መገዲ ኣየር'ውን ከምዝተመዓራረየ ተዛሪበን ።ይኹን'ምበር ኣብቲ ፈላማይ ኣየር ሕብረት ኣውሮጳ ዝነበሩ ንቀረብ ሕክምና ዘገልግሉ ናውቲ መንግስቲ ብዘካየዶ ተፍቲሽ ንከይሓልፉ ከልኪሉ እዩ ። ከምዚኤን ዝበላ ነፈርቲ ድማ እቲ ዘድሊ ዓይነት ሓገዝ መግቢ ክሽከማ ኣይኽእላን ።

" ብሰንኪ እቲ ዘሎ ክልከላ ኣብ መብዛሕቲአን ወረዳታት ዝነበረና ሓገዛት ረድኤትን ነዳድን ተወዲኡ ፣ ህፁፅ ፍታሕ እንተዘይተረኺቡ ብሰንኪ ጥምየት ብዙሕ ሰብ ክመውት እዩ ። ሕብሪ ቆርበት ሰባት ክቅየር ጀሚሩ ፣ በቲ ረቂቅ ቆርበት ዝተሸፈነ ኣዕፅምቶም ይረአ ፣ ኣብኩሉ ኸባቢ ኣብ ገጠር ኮነ ከተማ ዝነብር ህዝቢ ካብ ዕለት ናብ ዕለት ሓደጋ ጥምየት እናተጋደደ ብምኻዱ ሰባት ቆፅሊ ቀንጢሶም ክበልዑ ካብ ዝጅምሩ መዓልታት ተቆፂሩ ኣሎ ።" ዝብሉ መልእኽትታት ሰራሕተኛታት ሰብኣዊ ሓገዝ በብእዋኑ ናብ ሓገዝቶም ዝሰድዎም ፀብፃባቶም እዮም ።

ኣብ 1980 ብዝተፈጥረ ጎንፅን መንግስቲ ብዘርኣዮ ሸለልትነትን ከባቢ 1 ሚልየን ዝኸውን ህዝቢ ምሟቱ ኣብ ዓለም መዘራረቢት ኮይና ዝነበረት ኢትዮጵያ ካብኡ ንደሓር እታ ካብ ኣፍሪቃ ብበዝሒ ህዝባ ካልአይቲ ዝኾነት ሃገር ካብቲ ዓዘቅቲ ድኽነት ብምውፃእ ኣብ ዓለም ካብተን ቁጠበአን ብቅልጡፍ እናዓበይ ዝመፃ ሃገራት ሓንቲ ኾይና ታሪኽ ምዕባለ ዘመዝገበት ሃገር ኮይና እያ ።

እዚ ዝካየድ ዘሎ ኲናት ግና ቁጠባታትን ምዕባለን እዛ ሃገር የዳኽሞ ኣሎ:: ፀብፃብ ፕሮግራም መግቢ ዓለም ሕቡራት ሃገራት ሕፅረት ዝተመጣጠነ መግቢ ዝሰኣኑ ዕድሚኦም ትሕቲ 5 ዓመት ዝኾኑ ህፃናት 30% ክበፅሕ ከሎ ኣብ ነፍሰፆራትን መጥበውትን ኣዴታት ድማ 80% በፂሑ ይርከብ ። ኲናት እናቀፀለ ኣብ ዝኸደሉ እዋን ሓደጋ ጥምየት 'ውን ብኡ ልኽዕ ምግዳዱ ዘይተርፍ እዩ ። ሓይልታት ትግራይ ክብል ዝፀወዖም ኣሶሼትድ ፕረስ ኣብ ቀረባ እዋናት ናብ ክልላት ኣምሓራን ዓፋርን ዝሰገሩ ኮይኖም ገለ ነበርቲ እተን ከባቢታት መስመር ቀረባት ካብምዕፃዎም ብተወሳኺ ግብረመልሳዊ ስጉምቲ ወሲዶም እዮም ክብሉ ይኸስዎም መንግስቲ ንዝወሰዶ ክልከላታት ንኸልዕል ዝግበር ዘሎ ድፊኢት እዩ ይብሉ ።

ቤት ፅሕፈት ሰብኣዊ መሰላት ሕቡራት ሃገራት ከምዝበሎ መሰኻኽራት ዝሕብሩዎ ብዙሓት ግፍዒታት ኣብ ልዕሊ ስቪል ህዝቢ ትግራይ ዝተፈፀመ እንተኾነ'ውን ፈፀምቱ ግና ኩሎም ወገናት እዮም ይብሉ ።