ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ 28 ግንቦት 2013 ክካየድ ተሓሲቡ ዝነበረ ሻድሻይ ሃገራዊ ምርጫ ኢትዮጵያ ናብ 14 ሰነ 2013 ማለት እውን ኣብ ዝመፅእ ሰሙን ክካየድ ምውሳኑ ሃገራዊ ቦርድ ምርጫ ኢትዮጵያ ምሕባሩ ይዝከር ።
ምርጫ ዝካየደሎም ከባቢታት መዝገባ መረፅቲ ተማልኡ ኣብ ዝተኻየደሉ ጥራሕ ምዃኑ ተሓቢሩ እዩ ።
ኣብታ ሃገር ብዛዕባ ዝካየድ ምርጫን ካልኦት ጉዳያትን ኣልዒሎም ምስ ጉጅለ ፍሉይ ልኡኽ ኣሜሪካ ናብ ቀርኒ ኣፍሪቃ ጂፍሪ ፌልትማን ዝተዛራረቡ ኣቦ መንበር ፌደራሊስት ኮንግረስ ኦሮሞ ዶ/ር መራራ ጉዲና ከምኡ'ውን ፤ኣብ ጉዳያት ምርጫ ድማ ኣብ ክልል ኦሮሚያ ወሃቢ ቃል ታየ ደንደኣ ርእይቶኦም ሂቦም ኣለው።
"ኣነ ብወገነይ እዚ ምርጫ: ምርጫ ኣይመስለንንዘሎ ።ኣብ ዝሓለፉ ሰለስተ ዓመታት ንኹሎም ሰብ ብፅሒት ዘሰማምዕ መሰረታዊ ኣብ ዝኾነ ናይ ምርጫ ይኹን ካልኦት ሃገራዊ ጉዳያት ኣንፈቱ ዝነፀረ ሃገራዊ ምርድዳእ ክፍጠር ይግባእ ። እንተ በዚ ሐጂ ዝኸዶ ዘሎ እንተኾይኑ ግና ከምቲ ኢህወደግ ዝለመዶ ናይ ሓደ ፓርቲ ልዕልና ዝነገሰሉ ዓይነት ፀወታ ዝፃወት እንተኾይኑ ነቲ ዋጋ ዝተኸፍሎ ለውጢ ከንቱ ምትራፍ እዩ ኢልና እዚ ናይ ትግራይ ህልቂት ቅድሚ ምኽሳቱ ንሰለስተ ዓመታት ክንሓትት ፀኒሕና ዝተረኽበ መፍትሒ ግን የለን ። ኣብ እዋን ንጉስ፣ ደርጊ ኮነ ኢህወደግ ምርጫታት ነይሮም እዩም እዚ'ውን ካብኡ ዝተፈለየ ኣይመስለንን ። "
ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ጥሪ ኣብ ምርጫ ንኽሳተፉ ቦርድ ምርጫ ፍቃድ ዝሃቦም ከባቢ 50 ዝፅግዑ ፓርቲታት ፖለቲካ ንሰለስተ መዓልታት ዝፀንሐ ኣኼባ ኣካይዶም ኣብ ሽዱሽተ መሰረታዊ ነጥብታት ተሰማሚዕና ነይርና ዝበሉ ዶ/ር መራራ እቲ ኣኼባ ተወከልቲ ገዛኢ ፓርቲ ፣ሽማግለታት ዓዲን ሞንጎኛታትን እዮም ዝተባህሉ ሰባት ኣብ ዝተረኽብሉ እዩ ኢሎም።
ካብቶም ሹድሽተ ነጥብታት ዝበልዎም እቲ ሓደ ቅድሚ ምርጫ ክዕመሙ ኣለዎም ዝበልናዮም ንምርጫን ዝሕግዙ ጉዳያትን ከም ባይታ ፖለቲካ ምስፋሕ ፣ጉዳይ እሱራት ፖለቲካ ፍታሕ ክረክብ ፣ቦርድ ምርጫ ካብ ፖለቲካን ተጽዕኖ መንግስቲ ዝወፀን ነፃን ክኸውን እዚኦምን ዝኣምሰሉን ምስ ምርጫ ተኣሳሲሮም ክኮኑ ከለዉ ካልኦት ሓሙሽተ ነጥብታት ድማ ድሕሪ ምርጫ ብዝሃድአ መንፈስ ንኣብነት ብዛዕባ ሕገ መንግስቲ ዝምልከቱ ጉዳያት ክንምለሶ ኢና ኢልና ተፈላሊና ። ስጋብ ሕጂ ግና ሓደ ዝተጨበጠ ነገር ከይገበርና ናብ ምርጫ ኣቲና ኢሎም ።
ኣቶ ታየ ደንደኣ ግን ብኣንፃሩ ብመዳይ መንግስቲ ብተደጋጋሚ ዘተታት ምክያዶም ይዛረቡ ።
"ብመዳይ መንግስቲ ብርክት ዝበሉ ዘተታት ተኻይዶም እዮም። ሕጂ'ውን ብመዳይ ቤት ምኽሪ ፓርቲታት ዘተታት ይካየዱ ኣለዉ ። መተሓዳደሪ ደንበ ኣውፂኦም ኣብ ሃገራዊ ስምምዕ ክብፃሕ ኣለዎ ነዚ ዘረጋግፅ ድማ ክግምገም ኣለዎ ዝብል እዩ ። እዚ ድማ እቲሓደ ዝረጋገፀሉ ብምርጫ እዩ ። ስለዚ ነዚ ዝሰርሕ ኣካል ተጣይሹ እንዳተሰርሓሉ ይርከብ። እዚ ኾይኑ እናሃለወ ግን ምስ ኦፊኮ ንብሕትና ኣብ ክልልና ዝገበርናዮ ዘተ ካብ ዝተሰማማዕናሎም ነጥብታት ሓደ ክዕረዩ ዘለዎም ነገራት እንተልዮም ዋላ ሕገ መንግስቲ ዝምልከት ጉዳይ እውን እንተኾነ ክመሓየሽ ከምዝኽእል እንተዘይኮይኑ ግና ክኽበር ከምዘለዎ ኢና ተዛቲና ። ይኹን እምበር ሽዑ ንሽዑ እዩም ኣፍሪሶሞ ።"
ዶ/ር መራራ ግን ብኸምዚ ዓይነት ኩነታት ዝካየድ ምርጫ ልፍዓት እንተዘይኮይኑ ዝመፅእ ለውጢ ኣይህሉን ስለዝበልና ኢና ካብ ምርጫ ተደፊእና ወፂእና ይብሉ ።
ኣብ ኦሮምያ ክንደይ ዝኣኽሉ ፓርትታት እዮም ኣብ ምርጫ 2013 ዝሳተፉ ንዝብል ዶ/ር መራራ ከምዚ ይብሉ ።
"ኣብ መብዛሕትኡ ክልል ኦሮሚያ ተወዳዳሪ ፓርቲ ብልፅግና ጥራሕ እዩ ። ኣብ ዝተወሰኑ ከባቢታት ምናልባት ክህልዉ ይኽእሉ ። ካብ 183 መንበራት ካብ ሲሶ ንላዕሊ ሓደ ፓርቲ እዩ ዝወስዶ ማለት እዩ ። ምርጫ እንተተባሂሉ ምውድዳር ክህልው ይግባእ ። ብምዃኑ ክልል ኦሮሚያ ካብ ምርጫ ወፃኢ እዩ::
ትግራይ ካብ ምርጫ ወፃኢ እዩ ፣ ቤንሻንጉል፣ ኣብ ሓደ ሓደ ከባቢታት ደቡብ ኣብ ክልል ኣምሓራ ኣብ ከባቢታት ቅማንትን ዞባ ኦሮሚያን ኣብ ዝበሃሉ ከባቢታት ጎንደር ሰላም የብሎምን ብሓፈሻ ልዕሊ 50% ከባቢታት ኢትዮጵያ ወይ ተወዳዳሪ ዘይብሉ ምርጫ እዩ ዝካየድ ወይ ድማ ምርጫ ኣይካየደሉን ። "
ዶ/ር መራራ ወሲኾም ንሕና ኮነ ተባሂሉ ካብቲ ምርጫ ክንወፅእ ዝተገብረ ብልፅግና ፓርቲ ኦሮምያ ንኦነግን ኦፌኮን ክስዕረሉ ዝኽእል ዓቅሚ ከምዘይብሉ ስለዝፈልጥ እዩ ይብሉ ።
"ኣባላትና ይእሰሩ ፣ ካብ ዝነበሩና 206 ቤት ጽሕፈታት አብዚ እዋን ሰለስተ ቤት ጽሕፈታት ጥራሕ እዮም ዘለዉና ። እቶም ዝተረፉ ብግዲ ይኹን ብድልየት ክዕፀዉ ገይሮም እዮም ። እዚ ኹሉ ፀቅጢ ኣብ ልዕሌና ክወርድ ዝኸኣለ ብልፅግና ኣብ ኦሮምያ ክስዕር ከምዘይኽእል ስለዝተረደአ እዩ ።"
ታየ ደንደኣ ግና ምስ'ዚ ኣይሰማምዑን ።
"ተደጋጋሚ ከምዚ ዓይነት ክስታት የልዕሉ እዮም ይኹን እምበር እንትርፎ ሓደ ቤት ፅሕፈት ኣብ ዞባ ምዕራብ ወለጋ ዝነበረን እቲ ገዛ ናይ ቀበሌ ገዛ ብምኳኑ ንናይ መንግስቲ ስራሕ ተዳልዩ ስለዝነበረ ካልእ ቅያር ክወሃቦም'ውን ተወሲኑ እዩ ። ካብኡ ወፃኢ ግን እቶም ዝተዓፅዉ ቤት ፅሕፈትታቶም ኣበይ ከምዝተዓፅዉ ክሕተቱ ከለዉ ዝህብዎ መልሲ የለን ። ንኣብነት ኣብ ክልል ኦሮሚያ ዘለዉ ክልላት ምርጫ 187 እዮም ንሳቶም ተዓፅዮምና ዝብልዎምም ቤት ጽሕፈታት ድማ 203 እዩ ። ክንድ'ዚ ቁፅሪ ንሕና'ውን የብልናን ። "
ነቲ ዶ/ር መራራ ጉዲና ብዝተፈላለየ ምኽንያት ካብቲ ምርጫ ክንወፅእ ተገይርና ኢና ክብሉ ዘቅረብዎ ክሲ ኣቶ ታየ ደንደኣ ድማ እዚ ዝካየድ ዘሎ ምርጫ ኣሳታፋይ ብምዃኑ ኣብቲ ምርጫ ክሳተፉ ይፅውዑ።
"ብመዳይና ካብቶም ኣብ 2002:2007 ካብ ዝተገብሩ ምርጫታት ዝበለፀን ዝሐሸን ኣሳታፊ እዩ ። ሚድያ ነፃ እዩ ። ቦርድ ምርጫ'ውን ነፃን ቅድሚ ሐጂ ካብ ዝነበሩ ዝሐሸ እዩ ። ካልኦት ዴሞክራሲ ዝድግፉ ቤት ጽሕፈታት፣ ናይ ፀጥታ ኣካላት ምርኣይ ይከኣል እዩ።ኣዝዩ ነፃን ኣሳታፍን እዩ እቶም ዝወፁ ንኽምለሱ ሽማግለ ሰዲድና ካብ ምልማን ወፃኢ ሕጊ ምኽባር እምበር ብፖለቲካ ምኽንያት ዘብፃሕናዮ ተጽዕኖ የለን።"
ዶ/ር መራራ ጉዴና ንህዝቢ ዘድልይዎ ወሰንቲ ነገራት ኣብዘይተማለአሉ ከም ሰላምን ምርግጋኣትን ፣ ኣብ ኢትዮጵያ ነፃን ፍትሓዊን ምርጫ ተኻይዱ ዴሞክራሲ ኣይውለድን ፤ ሳልሳይ ብዝተፈላለየ መንገዲ ካብ ዓዶም ክሓልፈሎም ናብ ስደት ክውሕዙ ከለዉ ኣደዳ ባሕርን በላዕትን ዝኾኑ መናእሰይ በዚ ምርጫ ተስፋ ገይሮም መገዲ ልምዓትን ዕብየትን ዘግብር እንተዘይ ኮይኑ ነዚኦም ዘየማልእ ምርጫ ዋጋ የብሉን ኢሎም ።
ኣቶ ታየ ደንደኣ ድማ ንሕና ዘረጋገፅናዮ ሓቂ ነዚ ዘርኢ ኣይኮነን ብፍላይ ነቲ መንእሰይ ኣዘራሪብናዮ ኢና ሕጂ ሰላምን ናፅነትን ከምዝረከበ ፣ ንሳቶም ትሸዓተ ጊዜ ዝፀዉዕዎ ዓመፅ ኣይንቅበልን ኢሉ ብሰላም ሰሪሑ ክነብር ዝመርፅ መንእሰይ እዩ ዘሎ ኢሎም ።
ኣቶ ታየ ደንደኣ እቲ ፀገም ፖለቲካዊ ዘይኮነስ ቁጠባዊ ፀገም እዩ ሐጂ ዘለዎ ይብሉ ።
"ፖለቲካዊ ፀገም የለን ቁጠባዊ ፀገም እዩ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ። ካብ ሎሚ ንደሓር በቃ ነፃ ኢና ስለዝተባህለ ጥራሕ ኩሉ ነገር ብዝኣክል ምንቅስቃስ ምህርትታት ኣይዘይህሉን ፣ ግዘ ዝሓትት፣ምምሕያሽ ፖሊሲ ዝሓትት እዩ።ብሙኳኑ ምናልባት ንስደት ዝወፁ ክህልዉ ይክእሉ እንተኮነ ግን ብፖለቲካዊ ኣረኣእያ ዝህሉ ፀገም ግን የለን ።
ዶ/ር መራራ ምስ ፍሉይ ልኡኽ ፕረዚደንት ጆ ባይደን ንቀርኒ ኣፍሪቃ ጀፍሪ ፌልትማን ተራኺቦም ክዘራረቡ ቆፀሮ ዝነበሮም ኮይኑ ምስ መንግስቲ ዝነበሮም ዘተ ስለ ዘይወድኡ ተባሂሉ ምስ ኣርባዕተ ኣባላት ምስ ፊልትማን ዝመፁ ሰባት ተዘራሪቦም 'ዮም ።
" ብዝተፈላለዩ ቅልውላዋት ትጥቃዕ እያ ዘላ ብዛዕባ እቲ ዘሎ ኩነታት'ውን ዘቲና ። ካብ ፈተውቲ ኢትዮጵያ እንታይ ትፅቢት ከምእንገብር ፣ ንሕና ካብቲ ምርጫ ከመይ ተደፊእና ከምዝወፃእና ዘርኢ ብዝርዝር ሽዱሽተ ነጥብታት ኣቐሚጠ መንግስቲ ኢትዮጵያ ብኡኡ እንተዘይተጓዒዙ መፃኢ ዕድል ሃገርና ፀልማት ክኸውን ከምዝኽእል ኣረዲኤዮም እየ ። '
ዶ/ር መራራ ጉዴና ምስ ጀፍሪ ፌልትማን ዝመርሕዎ ፍሉይ ልኡኽ ኣሜሪካ ተራኺቦም ዘልዓልዎም ሽዱሽተ ነጥብታት ካብ ዝበልዎም እቲ ሓደ ህዝብን ፖለቲካዊ ሓይልታትን እዛ ሃገር ናብሓደ ምርድዳእ ክመፅእ ዝኽእል ሃገራዊ ስምምዕ ክፍጠር ይግባእ ፣ ናይ ሓደ ፓርቲ ፀወታ ጥራሕ ከሰጉመና ዝኽእል ኣይኮነን ፣ ነገራት ብሓይሊ ክፈትሑ ዝፍትንዎ ነገር ቅድሚ ሕጂ'ውን ተፈቲኖም ዘይሰርሑ እዮም ። ካብ ድሕሪ ሕጂ'ውን ዘይሰርሑ እዮም ክብሉ ንገሊኦም ዘርዚሮምዎም እዮም ። ካብቲ ዘተኦም እንታይ ትፅቢት ከምዝገብሩ ንዝብል ድማ "ኣብ ሃገርና ዘሎ ፀገም ሕጂ ማሕበረሰብ ዓለም ክርደኦ ዝጀመረ ይመስለኒ ። ኣነ ዝሓቶም ተኪኦም ክዋግኡልና ፣ ክሰርሑልና ወይውን ፍታሕ ከምፅኡልና ኣይኮነን ፤ ሓይልታት ፖለቲካ ኢትዮጵያ ኮኑ ህዝብታት ኢትዮጵያ ደለይቲ ሰላም ምኳኖም ፣ ልምዓትን ዕብየትን ንደሊ ምኳናን በዚኦም ንኽሕግዙናን ክፈልጡልናን እዩ። እዚ ድማ ንሳቶም ተፈቲዮም ዘይዕወተሉ መንገዲ የለን ።"
ኣብ መወዳእታ ዶ/ር መራራ ጉዲና ኣብ ኢትዮጵያ ንዘሎ ሓፈሻዊ ፀገም ፍታሕ ክኾን ይኽእል እዩ ዝበልዎ ሓሳብ ሓቢሮም ።
"ኣነ ዝመስለኒ በብቦትኡ ንዝፍጠሩ ፀገማት ብተኹሲ ክፍታሕ ምሕሳብን ምፍታንን ጠጠው ክብል ይግባእ ብምዝርራብን ምርድዳእን ተዝፍታሕ ይምረፅ ፤ ካልእ ብፍላይ በዚ ኢትዮጵያ ሕጂ ዘላትሉ ኩነታት ሃገራዊ ስምምዕ ኣብዘይብሉ ምርጫ ክካየድ ምሕሳብ ፀወታ እዩ ዝኸውን መሰረታዊ ፀገማትና ኣይፈትሕን ፣ ብፍላይ ናይ ሓደ ፓርቲ ፍኖተ ካርታ ስድሪ ዘሰጉመና ኣይኮነን ፤ብዘይኮነ መንገዲ ዝተኣሰሩ መራሕቲ ፖለቲካ ኣለዉ ንሳቶም ዝፍትሕሉ መገዲ ክተዓራረይ ይግባእ ። ካብ ምዝታይ ወፃኢ ዝረኣየኒ ፍታሕ የለን ፀገማተን ብዘተ ክፈትሓ ዝፈተና ሃገራት ተዓዊተን እየን ።"
